ΣΜΥΡΝΗ: Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΜΙΑΣ ΚΟΣΜΟΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΟΛΗΣ 1900-1922 (Smyrna: The Destruction Of A Cosmopolitan City 1900-1922)

Πώς ήταν η κοσμοπολίτικη Σμύρνη στις αρχές του 20ου αιώνα; Πώς ζούσαν οι Έλληνες δίπλα στις άλλες κοινότητες; Γιατί ήταν τόσο μοναδικό αυτό το λιμάνι της Μεσογείου που ακόμη και σήμερα συνδέεται με τη χαρά της ζωής για τα καλά χρόνια και τους θρήνους για την Καταστροφή που ήρθε ξαφνικά τον Σεπτέμβριο του 1922;

Ενενήντα χρόνια μετά τη φωτιά της Σμύρνης, που ξέσπασε στις 13 Σεπτεμβρίου 1922, αρχίζουν οι προβολές του ντοκιμαντέρ, που τελεί υπό την αιγίδα του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας, στις κινηματογραφικές αίθουσες.

Η σκηνοθέτις και επιμελήτρια Μαρία Ηλιού και ο ιστορικός Αλέξανδρος Κιτροέφ μετά από τέσσερα χρόνια συνεργασίας και έρευνας σε Ευρώπη και Αμερική, φέρνουν πίσω στο κοινό, εικόνες ξεχασμένες σε «κλειστά» αρχεία αλλά και μια νέα οπτική που συμπεριλαμβάνει όλες τις κοινότητες στη ζωή της Σμύρνης, καθώς και τα δραματικά γεγονότα του 1922.

Το ιστορικό ντοκιμαντέρ είναι μεγάλης σημασίας όχι μόνο γιατί το ελληνικό κοινό θα δει άγνωστες εικόνες από τη Σμύρνη αλλά και γιατί συγχρόνως οι δύο συνεργάτες, φέρνουν μια νέα ματιά στον τρόπο με τον οποίο διηγούνται την ιστορία. Μια ματιά που κρατά αποστάσεις τόσο από μια υπέρμετρα εθνικιστική αφήγηση όσο και από νεώτερες απόπειρες που αποσιωπούν τα τραγικά γεγονότα της καταστροφής, παραμορφώνοντας την αλήθεια. Ενενήντα χρόνια μετά την καταστροφή, οι δυο συνεργάτες θέλουν να τιμήσουν τον κόσμο που χάθηκε το 1922 αλλά και συγχρόνως την επιστήμη της ιστορίας.

Ιστορικοί από την Αμερική και την Ευρώπη μιλούν για την μεγάλη Ιστορία ενώ Σμυρνιοί, πρώτης, δεύτερης και τρίτης γενιάς, αφηγούνται τις προσωπικές τους ιστορίες. Μάλιστα, τρεις από αυτούς, ξετυλίγουν οικογενειακές μικροϊστορίες σε σχέση με τα γεγονότα, από την Ελληνική, την Αρμενική και την Τουρκική πλευρά, από τα χρόνια του κοσμοπολιτισμού ως τα χρόνια της καταστροφής.

Η Μαρία Ηλιού σπούδασε σκηνοθεσία στην Ιταλία. Το 1988 πραγματοποιεί τη πρώτη μικρού μήκους ταινία της με τίτλο «Η συνάντηση», ενώ ακολουθούν οι ταινίες «Παράθυρο στη θάλασσα» (1991), «Τρεις εποχές» (1996) και «Αλεξάνδρεια» (2001). Το 2007, σε συνεργασία με τον ιστορικό Αλέξανδρο Κιτροέφ, πραγματοποιεί το ντοκιμαντέρ «Το Ταξίδι: Το Ελληνικό Όνειρο στην Αμερική», το οποίο επιλέχτηκε από το American Film Institute ανάμεσα στις 20 καλύτερες Ευρωπαϊκές ταινίες της χρονιάς.

Τη μουσική της ταινίας υπογράφει ο Ρεθυμνιώτης συνθέτης Νίκος Πλατύραχος. Με ένα πλούσιο βιογραφικό και έχοντας συνεργαστεί με τους Μάνο Χατζηδάκι και Μίκη Θεοδωράκη, ασχολείται κυρίως με τη μουσική επένδυση ταινιών. Πρόσφατα επισκέφθηκε την πόλη μας με τη μουσική του παράσταση «Ονειρογραφία».

Για την ηχητική επένδυση της ταινίας η μοντέρ Αλίκη Παναγή χρησιμοποίησε ήχους εποχής προκειμένου να ζωντανέψουν τα γεγονότα, ενώ ο Νίκος Πλατύραχος, βασίστηκε σε τραγούδια από τη Σμύρνη και επιτυχίες της εποχής για να συνθέσει την πρωτότυπη μουσική του.

Το ντοκιμαντέρ τεκμηριώνεται με σπάνιο φωτογραφικό και κινηματογραφικό υλικό που σταχυολογήθηκε από αρχεία της Αμερικής και της Ευρώπης. Για πρώτη φορά δημοσιεύονται άγνωστες εικόνες της Σμύρνης από ιδιωτικές συλλογές, όπως αυτή του Pierre De Gigord, και από τα αρχεία της Library of Congress, του Πανεπιστημίου του Princeton και του Harvard, του Near East Relief, του Imperial War Museum, της Pathe, του Albert Kahn Fondation και άλλων ιδρυμάτων της Ελλάδας και του εξωτερικού.